TÜRK TARİHİNDE PEÇENEKLER BİBLİYOGRAFYA DENEMESİ

TÜRK TARİHİNDE PEÇENEKLER BİBLİYOGRAFYA DENEMESİ

[1]Mustafa AKBIYIK

Özet (Abstract): Türk tarihine baktığımızda tam bir devlet haline gelemeseler de, güçlü ve etkili olan Türk kabilelerinden biriside Peçeneklerdi. Onlar Ruslar ve Bizanslarla her zaman mücadele içindeydiler, hatta Rusların Karadeniz sahillerine ulaşmasını yaklaşık yüz yıldan fazla bir zaman kadar geciktirmeyi başarmışlardı. Bazı devletlerde ücretli askerlik yapmışlardı. Sonuçta şuana kadar bu önemli konu hakkında çok sayıda makale, ansiklopedi maddesi ve kitaplar kaleme alınmıştır, ancak bu konu ile ilgili çalışmaları bir bibliyografya içerisinde toplayan herhangi bir yayın bulunmamaktadır. Yapacağımız bu çalışmanın amacı bu konudaki eksikliği giderip araştırmacılara bir kolaylık sağlamak. 

Anahtar Kelimeler (Key Words): Peçenekler, Türk Kabileleri, Ücretli Askerlik, Ruslar, Bizanslar.

I.Giriş:

Doğu Avrupa’da Hazarların zamanla kuvvetten düşmesiyle, doğudan yine bir Türk kavmi belirmiştir. Kaşgarlı Mahmud’a göre Peçenekler 22 Oğuz boyundan 19.sudur.

Peçenek göçlerinden evvel Islık-Balkaş gölleri havalisinde yaşıyorlardı. Gök Türk Hakanlığı çözülünce doğuda Karluk devleti kuvvetlenmişti. Karluklar’ın baskısı üzerine Oğuzlar Peçenekleri batıya, Sibirya’ya doğru İttiler. Kaşgarlı Mahmud’un bahsettiği Oğuz boyları listesindeki Peçenekler, bunlar olmalıdır.

Bizans kaynağı De Administranda İmperio’da (948-952) zikredildiğine göre Peçenekler 8 boy halinde idi;

1-      Ertim (Erdem, Başbuğu Bayça sonra Yavdı).

2-      Çor (Başbuğu Kügel sonra Küerçi).

3-      Yula (Başbuğu Korkut+an sonra Kabukşın).

4-      Külbey (Başbuğu İpa sonra Suru).

5-      Karabay (Başbuğu Kaydu).

6-      Tolmaç (Başbuğu Kotran sonra Boru).

7-      Kapan (Başbuğu Yazı).

8-      Çoban (Başbuğu Bat+an sonra Bula).

Peçenekler, tarihleri süresince her biri kendi başbuğunun idaresinde olarak, yalnız boy teşkilatı çevresinde kalmışlar ve bir devlet düzenine girmemişlerdir fakat savaş ve müdafaa zamanlarında bir araya gelerek ortak hareket etmesini bilmişlerdir.

II. Bibliyografya:

II. a.Kitaplar:

Faruk Sümer, Oğuzlar, 5. Baskı, Ankara Üniversitesi Basımevi,  Ankara, 1972.

Saadettin Gömeç, Kök Türk Tarihi, Berikan Yayınevi, Ankara, 2008.

İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, 32. Baskı, Ötüken Neşriyat, T.K.A.E, 1977.

II. b.Makaleler:

Saadettin Gömeç, “Türk Tarihinde Peçenekler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 53, 1 (2013) 251-266.

Yusuf Ayönü, “Bizans Ordusunda Ücretli Türk Askerler (XI-XII. Yüzyıllar)”, Türkiyat Araştırma Dergisi, Sf. 53-69, 25.Sayı, Bahar 2009.

Faruk Sümer, “Bayındır, Peçenek ve Yüreğirler”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 17 Mayıs 1993.

III. Sonuç:

Yaptığımız bu çalışma hiç şüphesiz bu konu hakkındaki araştırmacılarına yardımcı olabilecek nitelikte bir belgedir. Bu belge araştıracakları konu hakkında kolaylık sağlayacaktır.

---

[1] Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Lisans Öğrencisi. E-posta: mustafa.akbyk2711@gmail.com