Büyük Selçuklu'nun kurulmasında önemli bir rol almışlardır.Oğuz sözcük bakımından 'boylar', 'kabileler' anlamına gelmektedir.Tarih sahnesine ne zaman çıktıkları hakkında kesin bir bilgi yoktur.Oğuz Kağan destanına göre Oğuz Kağan'ın 6 oğlu olmuştur.Aynı zamanda Oğuz Kağan'ın Mete Han olduğu da söylenmektedir.Oğuz Kağan ilk 3 oğluna 'Üçoklar', diğer üç oğluna da 'bozoklar' adını vermiştir.Oğuzların 24 boyu bu iki koldan türemiştir.Oğuz adına ilk olarak Yenisey Kitabelerinde rastlanmıştır. I. ve II. GökTürk devleti'nin kurulmasında etkin rol oynamışlardır. GökTürkler'den sonra bir dönem bağımsız kalmışlardır.Daha sonra Uygur Devleti'nin kurulması ile onların hakimiyeti altına girmişlerdir.Uygurların yıkılmasından sonra Seyhun nehri yakınlarında Oğuz Yabgu devletini kurmuşlardır.Burada islamiyet ile tanışıp bir kısmı müslüman olmuştur.Müslüman olan Oğuzlara 'Türkmen' denilmiştir.Arap tarihçiler 'Guz', Macar tarihçiler ise 'Uz' diye adlandırmışlardır.1000 yılına doğru Oğuz Yabgu devleti yıkılmıştır.Bir kısmı batı avrupaya bir kıs ise Horasan'a giderek Selçuklu devletinin kurulmasını sağladılar.
BÜYÜK SELÇUKLU'NUN KURULUŞU
Oğuz Yabgu devletinin son dönemlerinde devletin Subaşısı olan Selçuk Bey , Oğuz Yabgusu ile bilinmeyen bir nedenden dolayı aralarında anlaşmazlık çıkınca kendisine bağlı Kınık Boyu ile Cend bölgesine yerleşti.(960)Selçuk Bey burada islamiyeti kabul etti.Daha sonra ise güçlenerek bağımsızlığını ilan etmiştir.Karahanlı-Samanoğlu mücadelesinde Samanoğulları tarafında yer almışlardır.Bunun karşılığında ise Samanoğulları Buhara yakınlarında Nur kasabasını Selçuk Beye verdi.(985)Karahanlı ve Gazneliler birleşerek Samanoğullarına son verdikten sonra Selçuk Bey zor duruma düşmüştür.Bu karışıklıklar arasında Selçuk Bey ölmüştür.(1007)Selçuk Beyin 4 oğlu var idi.Mikail,Arslan,Yusuf ve Musa adında,Mikail Selçuk Bey hayatta iken vefat etmiştir. Mikail'in çocukları olan Tuğrul ve Çağrı'yı Selçuk Bey donanımlı bir biçimde yetiştirmiştir. Daha sonra Arslan Bey yönetimi ele almıştır.Selçukluların güçlenmesinden rahatsız olan Gazneliler ve Karahanlılar ittifak kurup.Gazneli Mahmut Hint seferine yardım için Gazne şehrine çağırtmıştır ve burada bir yemek esnasında Arslan Bey'i tutuklayıp Hindistan'da Kalincar kalesine hapsetmiştir.Arslan Bey burada 7 sene haps kaldıktan sonra vefat etmiştir.Arslan Bey'den sonra yönetimi Çağrı ve Tuğrul Beyler devralmıştır.Bölgede askeri ve ekonomik açıdan güçlenmek için mücadelelerde bulunmuşlardır. Fakat daha sonra bu bölgede kalamayacaklarını anlayınca Tuğrul Bey kendine bağlı boylar ile çöllere çekilmiştir. Çağrı Bey ise yanında bulunan 3000 atlı ile batıya keşif seferine çıkmıştır.(1015) Sefer 1021 yılına kadar sürmüştür.Anadolu'da Gürcü ve Ermeniler ile mücadele etmiştir. Bu mücadeleler sonucunda pek çok ganimet elde etmiştir.Daha sonra tekrar Horasan'a geri dönmüştür.Tekrar Tuğrul Bey ile birleşerek Gaznelilere ait Merv,Nişabur ve Serahs bölgelerini ele geçirmişlerdir.1035'de Nesa savaşı, 1038'de Serahs savaşında Gazneli ordularını yenmişlerdir.Selçukluların başarıları üzerine Sultan Mesut büyük bir ordu toplayıp harekete geçti.Selçuklular Gazneli ordusuna vur kaç taktiği uygulamışlardır,aynı zaman Gazneli ordusunun eçtiği bölgelerdeki su kuyularını kapatmışlardır.Dinamik bir şekilde savaşa hazır olan Selçuklular bitkin haldeki Gazneli ordusunu Dandanakan'da yendiler.(1040) Böylece Selçuklular uzun ve çetin mücadelelerden sonra büyük bir devlet kurdular. Dandanakan'dan sonra kurultay toplanıp Tuğrul Bey devletin Sultanı ilan edildi. 1040 Dandanakan Sonrası Tuğrul Bey Sultan unvanı ile devletin hükümdarı oldu. Horasan ele geçirildi. Gazneliler yıkılma sürecine girdi. Büyük Selçuklu bağımsızlığını kazanarak kuruluşunu tamamladı. Batıya yönelik Türk-İslam fetihlerinin önü açıldı.
TUĞRUL BEY (1040-1063)
Merv şehri başkent yapılmıştır.
İran, Azerbaycan, Irak ele geçirildi.
İbrahim Yinal ve Kutalmış anadoludaki fetih hareketlerine hız verdiler.
Bu esnada Gürcü kuvvetli destekli Bizans ordusu Pasinler savaşında mağlup edildi.
Bizans Selçukluya vergi ödemeyi kabul etti. Daha sonra vergi ödemeyi reddetti bunun üzerine Türk orduları anadoluya girip Sivas'ı ele geçirdiler.
Abbasi halifesi Şii baskısı nedeni ile Tuğrul Beyi Bağdat'a davet etti. Büveyhoğulları bağdattan çıkarıldı.
1057'de ise tamammen ortadan kaldırıldılar.
Fatimi saldırılarına da son verilerek İslam dünyasında huzur sağlandı.
Bu hizmetlerinden dolayı Halife , Tuğrul Beye 'Doğunun ve Batının Hükümdarı' unvanını verdi. İslam dünyasının siyasi gücü Türkler temsil etmeye başladı. 1063'te Tuğrul Bey vefat etti.
ALP ARSLAN DÖNEMİ (1063-1072)
Tuğrul Beyin oğlu olmadığı için yerine Çağrı Beyin oğlu Alp Arslan tahtta geçmiştir.
1064'te Alp Arslan Azerbaycan'a girdi,Erminastan üzerinden de Gürcistana girdi oğlu Melikşah'ı ise Vezir Nizamü'l-mülk ile doğu anadoluya gönderdi.
Ani ve Kars kaleleri fethedildi.Bu yerler hıristiyanlar için kutsal sayılan yerlerdi, bu nedenle islam dünyasında büyük bir sevinç oluşturdu.
Bu başarısından dolayı halife Alp Arslan'a 'fethin babası' unvanını verdi.
Bu fetihler Bizansı rahatsız etti. Romen Diyojen 1068 ve 1069 Anadoluya iki sefer düzenledi ama başarısız oldu.
Türkleri Anadolu'dan atmak Romen Diyojen Peçenek,Kıpçak Türklerinden başka Slav,Frenk,Ermeni ve Gürcü destekli ordu ile Malazgirt ovasına geldi.
26 Ağustos 1071 cuma günü iki ordu karşı karşıya gelmiş, fakat savaş esnasında Uz ve Peçenek Türkleri Selçukluların tarafına geçince savaşın seyri değişmiştir.
Kuşatılan Bizans ordusu yok edildi, İmparator esir alındı.Fidye ve Vergi ödeme şartı ile İmparator serbest bırakıldı.
Malazgirtin Sonuçları
Anadolu'nun kapıları Türklere açıldı.
Türkler Anadolu'nun çeşitli bölgelerine yerleşti.
Anadolu'da Türk Beylikleri kuruldu.
Bizans'ın Türk-İslam dünyası üzerindeki baskısı azaldı.
Türkleri durduramayan Bizans batıdan yardım alması ile Haçlı seferlerinin başlamasına yol açtı. Maveraünnehir'de sefere çıkan Alp Arslan esir alınan bir kale kumandanı tarafından şehit edilmiştir.(1072)
Devletin sınırları Alp Arslan öldüğünde ege kıyılarından Tanrı dağlarına,kafkaslardan, basra körfezine kadar uzanıyordu.
MELİKŞAH DÖNEMİ (1072-1092)
Alp Arslan vefat ettikten sonra oğlu Melikşah tahta geçmiştir.
Melikşah dönemi devletin en parlak dönemidir.
Kudüs ve Şam fethedildi.
Kutalmışoğlu İznik ve çevresini fethetti.
Büyük Selçukluya bağlı Türkiye Selçuklu Devleti kuruldu.(1077)
Yine bu dönemde Diyarbakır,Urfa;Silvan fethedildi.
Bu başarılarından dolayı halife Melikşah'a 'Doğunun ve Batını Hükümdarı' unvanını vermiştir. Batıniler ile mücadele edilmiştir.
Vezir Nizamü'l-mülk batınilerin suikasti sonucu ölmüştür.
Sultan Melikşah 38 yaşında vefat etti.(1092)
Melikşah'ın ölümünden sonra ülke de çocukları arasında taht mücadeleleri başlamıştır.
Bu mücadelelerden Berk Yaruk galip çıkıp yönetimi ele almıştır.
Daha sonra Mehmet Tapar ülkeyi yönetmiştir.
Daha sonra ise Sencer tahta geçmiştir.
Sencer dönemi Selçuklu'nun son en parlak dönemidir.
Karahanlılar tamamen ortadan kaldırılmış,Afganistan'da çıkan Gur isyanı bastırılmıştır.
Devlet eski gücünü toparlamaya başlamıştır.
Fakat bu dönemde iki büyük tehlike baş gösteriyor. Moğol Karahitayları ve Haçlı Seferleri tehlikesi, 1141 yılında Moğallar ile Katvan savaşı yapılmış ve Sencer bu savaşta yenilmiştir.
Bunun üzerine Türkmenler isyan başlatmış Sencer'i 3 sene esir tutmuşlar daha sonra serbest bırakıldıktan 1 sene sonra vefat etmiştir.
Daha sonra devlet yıkılmış ve üzerinde birçok yeni devlet ve atabeylik kurulmuştur.
